به نقل از «جام جم آنلاین»

روش نقدنویسی در رسانه‌های مکتوب

تاریخ انتشار: ۷ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۸۱۶۹۸

هدف از نگارش این اثر، نقد برای مقالات ذکرشده نیست؛ بلکه روش به‌کار رفته در این کتاب درک متن، چگونگی دریافت معانی کلیدواژه‌ها، دریافت و توصیف نمادها و نقش عناصر داستانی در نقد عملی است. با این روش، منتقد می‌تواند بر انواع متون ادبی احاطه یابد و به تحلیل آن بپردازد. تأکید نگارنده برای درک متن و نگاه دقیق به داستان از آن جهت است که این فرصت را به منتقد می‌دهد تا موضوع حادثه و تنش اصلی را به‌راحتی کشف کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نقد ادبی زمانی به صورت علم به رسمیت شناخته شد که ادبیات به صورت مستقل وارد مسائل اجتماعی گردید و آن‌قدر رشد و تعالی یافت که به عنوان دانشی مستقل پذیرفته شد. از آن پس با تنوع در ادبیات، ابتدا نقد ادبی و سپس منتقد ادبی به صورت رسمی وارد عرصه ادبیات شد. درپیشینه ادبیات و هنر با فیلسوف همه‌چیزدانی مواجه بودیم که علاوه‌بر قضاوت، حکم صادر می‌کرد. اولین منتقدان تاریخ ادبیات ارسطو، سقراط و افلاطون بودند؛ با این اوصاف، پیشینه نقد ادبی به سال‌های بسیار دور بازمی‌گردد. اولین کتاب نقد ادبی کتاب «فن شعر» ارسطو است. به مرور، نقد صورت‌های دیگری به خود گرفت تا به شکل امروزی‌اش درآمد. یعنی نقد ادبی به مثابه شاخه‌ای مجزا که مکمل متن ادبی است. درحال حاضر نقد ادبی شاخه‌های متعددی دارد. از آنجا که ادبیات ارتباط تنگاتنگی با علوم انسانی دارد، نقد ادبی هم با دیگر علوم مرتبط است تا به آنجا که به بخش‌هایی مانند نقد نظری و نقد عملی تقسیم‌شده است. 
نقد نظری به زیبایی‌شناسی، فلسفه آن، وظیفه ادبیات، انواع نقد واهداف ادبیات می‌پردازد. دراین نوع نقد به طور ضمنی به چگونگی تحلیل آثار براساس نظریه‌های ادبی و یا روش منتقد پرداخته می‌شود. در نقد عملی، منتقد به تحلیل متن بررسی قالب، لفظ و بررسی موشکافانه ساختار و محتوای متن ادبی می‌پردازد. مورد دیگر آن‌که اگر یک اثر ادبی را با رویکردی به روان‌شناسی جامعه‌شناسی و... بررسی کردیم، بهتر است از اصطلاحات تخصصی دوری کنیم و با نگاهی کلی به موضوع اثر بپردازیم؛ به طور مثال اگر یک رمان با رویکرد روان‌شناسی یونگ بررسی می‌شود، ابتدا باید مفهوم و نظریه موردنظر را درمتن کشف، سپس تعریف مناسبی از آن ارائه دهیم و درنهایت با رویکردی تطبیقی، آن را درداستان تحلیل کنیم. استفاده بیش ازحد از اصطلاحات تخصصی نقد ژورنالی را به نقد علمی تخصصی نزدیک می‌کند. بهتر آن است نگاه منتقد ادبی به ساختار و محتوای ادبیات داستانی باشد. از این رو باید به جنبه‌های زیباشناختی اثر ازنظر محتوا و ساختار دقت شود. همان‌طور که پیشتر اشاره شد، هدف این کتاب، آموزش نقدنویسی در رسانه‌های مکتوب است. کتاب در دو بخش تنظیم شده است. در بخش اول به توضیح و چگونگی نقد عملی پرداخته‌ایم. همچنین چند رمان، داستان کوتاه، نمایشنامه را به عنوان نمونه بررسی کرده‌ایم. در بخش دوم برای آشنایی بیشتر چند نمونه نقد آورده‌ایم تا به عنوان الگو درنظر گرفته شود.
موضوع دیگر آن‌که برخی نقدها در قلمرو صورت اهمیت دارند چون کشف موضوع پنهانی خارج ازاثر نیستند. نقد صرفا برداشت منتقد است. او یک موضوع یا مسأله در متن را تحلیل می‌کند که ازنگاه ناقد دیگر خواننده وحتی نویسنده اثر دور مانده است. یعنی مسأله پنهان در روان نویسنده نیست. نقد نیز گونه‌ای برداشت و تأویل از جانب خواننده است. او نکته‌ای را از اثر برداشت و آن را به قلمروهای فلسفه روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، نظریه ادبی و غیره می‌کشاند. این فراادبیات همان نقد است. یعنی زبانی برای زبان دیگر تا ناقدی آن را به نقد بکشاند. این به معنای مثبت یا منفی بودن اثر نیست بلکه تفکر انتقادی در ادبیات و هنر است که می‌تواند در بحث نقد ادبی تأثیری متفاوت ایجاد کند.
موضوع آخر، نگاه زنانه در ادبیات است. چه بسا نگاه جزئی‌نگر زنانه در دنیای ادبیات و هنر به مواردی اشاره کند که از نگاه کل‌نگر مردان دور مانده است. 

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: نقد ادبی کتاب کتابخوانی نقد عملی نقد ادبی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۸۱۶۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نمایشگاه کتاب تهران «گردشگری ادبی» را ترویج می‌کند/ تهران می‌تواند «شهر خلاق ادبی» شود

آرش نورآقایی با اشاره به اهمیت نمایشگاه کتاب تهران در ساختار فرهنگ کشور گفت: «گردشگری ادبی» با محور شاعران و ادیبان ایران می‌تواند در نمایشگاه کتاب ترویج یابد.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، آرش نورآقایی کارشناس «گردشگری ادبی» با بیان اینکه گردشگری ادبی یک ژانر جدید در حوزه گردشگری است، گفت: گردشگری ادبی به صورت اختصاصی سابقه دیرینه‌ای در دنیا ندارد؛ هرچند که وقتی افراد در موقعیت‌های گردشگری ادبی قرار می‌گیرند به نوعی این شاخه از گردشگری اتفاق می‌افتد؛ مانند آنکه اشخاص در سفری بر مزار نویسنده یا شاعری نامدار حاضر شوند. همینطور بازدید از خانه یک نویسنده نیز «گردشگری ادبی» محسوب می‌شود.

نمایشگاه کتاب می‌تواند بخشی از «گردشگری ادبی» باشد

وی ادامه داد: طبق تعریفی که در دنیا از «گردشگری ادبی» صورت می‌گیرد، بازدید صرف از نمایشگاه‌های کتاب جز این ژانر محسوب نمی‌شود؛ اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان به موضوع نمایشگاه کتاب و «گردشگری ادبی» پرداخت. از آنجایی که شاخه‌های گردشگری در حال توسعه است و انواع گردشگری شکل می‌گیرد، می‌توان «گردشگری ادبی» را نیز با گذر زمان توسعه داد و برای آن تعاریف جدیدی مشخص کرد. در واقع «گردشگری ادبی» رفتن به مکان‌های واقعی و حتی خیالی اطلاق می‌شود که در داستان‌ها خلق شده‌اند.

این کارشناس حوزه گردشگری که در سال ۱۳۹۲ نخستین همایش «گردشگری ادبی» را به منظور جلب توجه فعالان حوزه گردشگری و ادبیات به این مقوله برگزار کرد، افزود: ایده ایجاد «گردشگری ادبی» را با برگزاری همایشی در همین رابطه در حدود یک دهه قبل پیگیری کردم، آن زمان حتی کلید واژه «گردشگری ادبی» در ایران مطرح نبود. حتی یکی از صاحب نظران حوزه گردشگری عنوان کرد که «گردشگری ادبی» یعنی چه؟ فردا می‌خواهید گردشگری ریاضی را هم راه‌اندازی کنید! آن زمان یک خبرنگار از می‌سی‌سی‌پی به ما پیام داد که چقدر خوب است که شما در ایران می‌خواهید «گردشگری ادبی» برگزار کنید.

وی افزود: من همیشه به پیشینه ادبی کشورم توجه داشته‌ام و بر اساس آن به این فکر می‌کردم که چقدر این موضوع می‌تواند در حوزه گردشگری کاربرد داشته باشد. با تحقیق متوجه شدم در دنیا چنین ژانری وجود دارد، آن زمان به یک تور «گردشگری ادبی» در دانشگاه آکسفورد برخورد کردم که تور گردشگری «شرلوک هلمز» بود. در حالی که شرلوک شخصیت خیالی بود، اما وقتی در گوگل ۱۰ آدرس مشهور دنیا را سرچ می‌کنیم آدرس خانه «شرلوک هلمز» به آدرس خیابان «بیکر پلاک ۲۲۱ ب» را به مخاطبان ارائه می‌کند.

نورآقایی ادامه داد: بعد‌ها در سفر‌هایی که داشتم متوجه شدم خانه «رومئو و ژولیت» در شهر ورونا ایتالیا یکی از مقاصد پُر بازدید دنیاست؛ در حالیکه این دو شخصیت هرگز وجود خارجی نداشتند و ساخته و پرداخته ذهن ویلیام شکسپیر هستند. به همین دلیل من به تحقیق در مورد آثار ایرانی پرداختم. فی‌المثل به بررسی رُمان «کلیدر» محمود دولت‌آبادی پرداختم و توانستم برخی از شخصیت‌های داستان از جمله دُختر آقای گل‌مَمَد را پیدا کنم و خانه او و دختر، نوه و نتیجه او را هم بیابم. وسایلی که از گل مَمَد باقی بود را به من دادند. حتی از شناسنامه دخترش عکس دارم و بر این اساس یک گردشگری یک هفته‌ای در آن منطقه حول محور اتفاقی که در رُمان وجود داشت، شکل گرفت.

وی گردشگری ادبی رویداد محور را دارای دو جنبه معرفی کرد و افزود: وقتی بر اساس رویداد سفر می‌کنیم این به نوعی گردشگری رویداد هم محسوب می‌شود و همزمان طبق محتوای رویداد می‌تواند گردشگری ادبی نیز محسوب شود، مانند آئین بزرگداشت مولانا و نمایشگاه کتاب فارغ از اینکه می‌تواند یکی از اتفاقات مرتبط با گردشگری ادبی باشد. این میان البته باید برخی از ظرافت‌ها را در نظر گرفت. در واقع باید توجه کرد چگونه می‌توان به نمایشگاه کتاب به مثابه گردشگری ادبی نگاه کرد، صرف اینکه افراد به نمایشگاه بروند و کتاب بخرند، این گردشگری ادبی محسوب نمی‌شود. فضا‌ها و اقتصاد‌های پیرامون نمایشگاه کتاب، گردشگری ادبی را شکل می‌دهند و می‌شود ایده‌هایی داشت که نمایشگاه کتاب به یک رویداد در حوزه گردشگری ادبی تبدیل شود.

نورآقایی توضیح داد: حضور فروشگاه‌های کتاب یا نمایشگاه کتاب می‌تواند در انتخاب یک شهر به عنوان «شهر ادبیات» موثر باشد. «یونسکو» با تعریف هفت زیرشاخه برای شبکه شهر‌های خلاق مواردی، چون موسیقی، ادبیات، رسانه، خوراک، صنایع دستی و ... به موضوع ادبیات شهر‌ها توجه کرده است. تهران با وجود شهرکتاب‌ها، نمایشگاه بین‌المللی کتاب و رویداد‌های ادبی در کافه‌ها و... همچنین استفاده از گردشگری ادبی می‌تواند بدل به «شهر خلاق ادبی» شود. اینطور می‌توان پرونده ثبت تهران به عنوان شهر ادبی را مطرح کرد. در جریان «گردشگری ادبی» مجموعه موقعیت‌های «گردشگری ادبی» در تهران نظیر خانه موزه‌ها، مقبره‌ها، تور کتابخانه ملی، تور کتابخانه‌های خلاق و... نشست‌های ادبی در کنار نمایشگاه کتاب باید مورد توجه باشد، همچنین توجه به مکان‌های معرفی شده در داستان‌ها مانند ظهیر الدوله و یا کافه نادری بخشی از گردشگری ادبی است.

سهراب سپهری شاعری جهانگرد بود

این متخصص حوزه گردشگری ادبی در بخش دیگری از این گفتگو اشاره کرد: می‌توان در نمایشگاه کتاب نشست‌های تخصصی «گردشگری ادبی» را برگزار کرد. توجه و تحقیق نسبت به مکان‌های مرتبط با ادبیات و شخصیت‌های ادبی در «گردشگری ادبی» مهم است. خانه حافظ در کجای شیراز می‌توانسته باشد؟ مسیر سفر ناصرخسرو قبادیانی از کجا تا کجا بود؟ به عبارتی نویسندگان زیادی در تاریخ ایران داریم که در رابطه با موقعیت‌ها و مکان‌ها صحبت می‌کنند. وقتی شاعر می‌گوید خوشا شیراز و وضع بی‌مثال‌اش یعنی چه؟ یا اشعار سهراب که در اشعار خود موقعیت‌های زیادی را بیان کرده است. در گلستانه چه بوی علفی می‌آید و گلستانه مکانی بوده نزدیک خانه سهراب سپهری که مقبره او نیز در همان نزدیکی است.

نورآقایی گفت: سهراب سپهری یک شاعر جهانگرد بود که از قضا نقاشی هم می‌کرد؛ با قلم و قدم همکار بوده است. او سفر‌های زیادی داشت، به ژاپن و نیویورک رفت و رکورددار فروش نقاشی در ایران است، اما هیچ کس به او از منظر سفرهایش نپرداخته است. مضامین سفر در شعر‌های شاعران دیده وجود دارد. آن‌ها در ذهنشان سفر می‌کنند. رستم در شاهنامه یک پهلوان است؛ اما او یک مسافر هم هست و مدام در حال سفر است. این مسائل را می‌توان در نمایشگاه کتاب بررسی کرد. ایران می‌تواند به دلیل پیشینه ادبی بالا در «گردشگری ادبی» بسیار موفق باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.